Bu yazımızda bir öğretmenin mesleki gelişimi ve bunun nasıl sağlanması gerekir sorularına cevap verecek bir paylaşımda bulunmak istiyorum.
Öğretmenlerin mesleki gelişimi ile ilgili bir çok bilgi mevcut. Fakat genel olarak mesleki gelişimin ne olduğunu açıklamak gerekirse sizlere beş ana madde söylememiz gerek.
Öğretmenin mesleki gelişim sürecini devam ettirmesi bir çok alt daldan ve uygulamadan oluşuyor fakat asıl mesleki gelişim süreci için beş madde mevcut. Bu beş madde Dünya çapında kabul edilmiş ve uygulanmaya konulmuş maddelerdir.
Mesleki gelişim sürecini yöneten bir öğretmenin:1- Öz değerlendirme yapması
2- Kişisel gelişimini sağlaması
3- Mesleki gelişmeleri izlemesi ve katkı sağlaması
4- Okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama
5- Mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirmesi gerekir.
Fakat bu maddelerin de kendi alt göstergeleri mevcut. Onları incelemek gerekirse:
1- Öz değerlendirme yapma
* Sınıf içi ve dışı çalışmalarını eleştirel bir yaklaşımla analiz ederek öz değerlendirme yapar.
* Öz değerlendirmeden elde ettiği verileri kendini ve öğretme-öğrenme sürecini geliştirmek için kullanır.
* Kendi performansını değerlendirirken öğrenci, veli, öğretmen ve yönetici görüşlerinden yararlanır.
* Farklı görüşlere ve eleştirilere açıktır.
* Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilerde ortaya çıkan davranış ve öğrenme sorunlarının nedenlerini önce kendisinde arar.
2- Kişisel gelişimini sağlama
* Bireysel gücünün ve yetkinliğinin farkındadır.
* Kişisel bakımına ve sağlığına özen gösterir.
* Davranışlarında tutarlı ve dürüsttür.
* Zorluklarla mücadele eder.
* Stresle başa çıkma yollarını bilir ve kullanır.
* Özgüvene sahiptir.
* Üst düzey düşünme becerilerine sahiptir ve bunları kullanır.
* Zaman yönetimiyle ilgili stratejileri bilir ve kullanır.
* Yeni fikirlere ve değişime uyum sağlar.
* Türkçe’yi kurallarına uygun ve anlaşılabilir bir biçimde kullanır.
* Mesleğini severek ve isteyerek yapar.
* Teknoloji okur-yazarıdır (teknoloji ile ilgili kavram ve uygulamaların bilgi ve becerisine sahiptir).
* Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeleri izler.
* Kişisel ve mesleki duyarlılıklarını artırmak için kültür ve sanat etkinliklerine katılır.
* Bilimsel araştırma yapmaya isteklidir.
3- Mesleki gelişmeleri izleme ve katkı sağlama
* Meslekî gereksinimlerinin farkındadır.
* Meslekî gelişimini desteklemek ve verimliliğini artırmak için bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanır.
* Meslekî bilgi, beceri ve yeterliklerini geliştirmek amacıyla, hizmet içi eğitim, toplantı ve seminerlere katılır.
* Meslekî gelişimine yönelik yayınları izler.
* Öğrenme-öğretme sürecini iyileştirmek için eylem araştırmaları yapar.
* Öğretmen örgütleriyle iş birliği yaparak karar verme sürecine katılır.
* Meslekî gelişim plânı hazırlar ve kendini bu doğrultuda geliştirmek için sürekli çaba harcar.
* Kendi gelişim plânı ile ilgili olarak meslekî kurallar kapsamında gerektiğinde üyesi olduğu meslek örgütüyle iş birliği yapar.
* Bilgi ve iletişim teknolojilerinden (on-line dergi, paket yazılımlar, e-posta, v.b) bilgiyi paylaşma amacıyla yararlanır.
4- Okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama
* Okulun iyileştirilmesi ve geliştirilmesinin önemli olduğunun bilincindedir.
* Okulun gelişimine katkı sağlamak ve okulda yaşanan sorunları çözmek için eylem araştırmaları planlar ve yürütür.
* Okulu geliştirme çalışmalarında öğrencileriyle birlikte etkin rol alır.
* Diğer eğitimciler, sivil toplum örgütleri, yerel yönetimler ve meslek örgütleriyle iş birliği yapar.
* Okuldaki sosyal, kültürel ve meslekî çalışmalara etkin biçimde katılır ve gerektiğinde liderlik yapar.
* Öğrenen okul çalışmalarını destekler ve bu çalışmalara katılır.
* Okulun iyileştirilmesinde ve geliştirilmesinde çevre olanaklarını kullanır.
* Okulun geliştirilmesine ve iyileştirilmesine katkı sağlamak için hedeflenen amaçlara ulaşıp ulaşılmadığını analiz eder ve gerekli önlemlerin alınmasında katkıda bulunur.
5- Mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirme
* Öğretmen görev hak ve sorumlulukları ile ilgili mevzuatı bilir ve buna uygun davranır.
* Görev hak ve sorumlulukları ile ilgili mevzuattaki değişiklikleri ve yenilikleri takip eder ve öneri getirir.
* Engellilerin eğitim ve öğretimden yararlanmasına hizmet eden yasa ve yönetmelikleri bilir ve uygun davranır.
* Engelli öğrenciler için var olan yasa ve yönetmeliklerdeki önlemlerin alınması için çaba harcar.
Mesleki gelişim sürecine baktığımızda bir çok öğretmenin bazı noktaları atladığını görebiliyoruz. Üniversitelerin bünyesindeki eğitim fakültelerinin mesleki derslerini incelediğimizde bu kazanımların hepsinin kazandırıldığını görebiliyoruz. Fakat zamanla öğretmenlerin mesleki gelişim süreçlerinde bazı göstergeleri atladığı gözlenmektedir. Bu kapsamda öğretmen geliştirme stratejilerinde bu atlanan noktaların tekrar kazandırılması gerekmektedir. Bu kazanımlar da yine hizmet içi eğitimler, mesleki gelişim programları veya okul performans etkinlikleri ile yapılabilir.
Öğretmenin Mesleki Gelişim Sorunsalı
Öğretmenin mesleki gelişimine odaklanmış sitemizde bu konuda bir çok yazı yayınlandı. Hatta bunun ilgili olarak öğretmenin mesleki gelişimi kursu bile mevcut.
Bu konuda üzerine yapılan çalışmalar bu kadar çok sayıda olmasına rağmen hala daha bir sonuç alınamamıştır. Gerek akademik gerekse siyasal çalışmalar bu konudaki eksiklikleri tamamlamakta yetersiz kalmaktadır.
Eğitimin vazgeçilmez kilit noktası olan öğretmenin mesleki gelişimi ile eğitimin kalitesinin artırılması hedeflenmektedir. Bu hedef MEB ve ÖYEGM tarafından da bir çok kez vurgulanmıştır. Yapılan çalışmalar da bu hedefe ulaşmak için gerekli çalışmalardır.
Küreselleşme ile birlikte dünya büyük bir değişime başlamıştır. Bu değişimden etkilenen eğitim faaliyetleri de değişmek ve yenilenmek zorunda kalmıştır. Ayrıca yenilendikçe de değişimi hızlandırmış ve güncelleşmiştir. Birbirini etkileyen bu ortamın kalbini oluşturan öğretmenin de yenilenmesi, değişmesi ve güncellenmesi gerekmektedir.
Bu görüş ışığında öğretmenlerin yeterlikleri karşılayamadıkları ve yeterliklerinin geliştirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Her ne kadar MEB öğretmenlerin yeterliklerinin geliştirilmesini düşünse de siyasal karar vericilerin öğretmeni yetersiz görmesi öğretmenin moralini de bozmaktadır. Bu durumda öğretmenlerin geliştirilmesi aşamalarında aksaklıklar yaşanmaktadır.
Öğretmenin mesleki gelişimindeki diğer bir sorun da öğretmenin yeterliklerini geliştirmek için merkez teşkilat tarafından karar verilen eğitimlerin gerek yüzyüze gerekse uzaktan eğitim yoluyla öğretmene uygulanmasıdır. Halbuki mesleki gelişim öğretmen tarafından yürütülen bir süreçtir ve yönetimi öğretmen tarafından yapılmalıdır. Günümüz gerekleri bu durumu kanıksamaktadır.
Yukarıdan aşağıya doğru yapılan bu mesleki gelişim etkinliklerinin öğretmene katkısı da oldukça düşük seviyede kalmaktadır. Halbuki mesleki gelişimin ortaya çıkışı küreselleşme ve küreselleşme ile ortaya çıkan yerelleşme ile başlamıştır. Bunun yanında günümüz örnek ülkesi Finlandiya’da mesleki gelişim çalışmaları yine öğretmenler tarafından yürütülen çalışmalardır. Sözün özü o ki mesleki gelişim denilen süreç yukarıdan aşağıya değil, aksine öğretmen merkezli olmalıdır. Öğretmen ihtiyaç hissettiği gelişimi sürdürmelidir. Mesleki gelişim öğretmene ihtiyaç olarak hissettirilmelidir.
Eylül ve Haziran aylarında okullarda gerçekleştirilen mesleki gelişim çalışmalarında da bu sorunlar yine büyüyerek devam etmektedir. Gerçekleşen eğitimlere ihtiyaç hissetmeyen öğretmen, belirlenen konuların da sürekli aynı ve eski konular olmasından şikayet etmektedir. Halbuki günümüz eğitim görüşleri halen daha okullara ulaşabilmiş değildir.
Güncel eğitim konularının okullarda konuşulduğu, tartışıldığı ve uygulanmak için denemelerin yapıldığı mesleki gelişim çalışmaları uygulanmadığı sürece de bu tür uygulamalar etkisiz olmaya devam edecektir. Ne zaman ki dünyadaki diğer uygulamalar konuşulmaya, tartışılmaya ve öğretmenler içinde yayılmaya başladı işte o zaman mesleki gelişim süreci de başlamış olacaktır. Çünkü öğretmen mesleki açıdan gelişmesi gerektiğine, yeterliklerini artırması gerektiğine ihtiyaç hissedecek ve bu ihtiyacını gidermek için çalışacaktır.
